Obrzęk lipidowy jest chorobą, w której jednym z najważniejszych elementów terapii jest leczenie kompresyjne.
W Polsce temat mało znany i rzadko poważnie traktowany przez lekarzy. Choroba oficjalnie nie istnieje a więc brak jest również wytycznych odnośnie doboru odzieży uciskowej. W zależności od sposobu tkania produktów kompresyjnych wyróżniamy odzież dzianą okrężnie oraz odzież dzianą płasko ze szwem. Różnice przedstawione są w tabeli.
Co determinuje wybór kompresji okrągłodzianą czy płaskodzianą ?
Ostateczna decyzja czy wybrać produkt okrągłodzany czy płaskodziany zależy od stanu zaawansowania choroby. Ważne jednak jest aby kompresja na stałe zagościła w garderobie kobiet dotkniętych obrzękiem tłuszczowym. Powinna być używana zarówno na co dzień jak również podczas aktywności sportowej.
W pierwszej fazie choroby powierzchnia skóry jest gładka tak więc można stosować kompresję okrągłodzianą głównie jako profilaktykę a także przy występujących dolegliwościach ze strony układu żylnego oraz limfatycznego w stopniu nieznacznym. Jej zadaniem jest podniesienie ciśnienia tkankowego, wspierającego odpływ krwi i limfy. Zastosowana kompresja powoduje także usuwanie stanu zapalnego z tkanki podskórnej, który nasila dolegliwości bólowe oraz stymuluje tkankę tłuszczową do rozrostu.
W drugiej i trzeciej fazie lipoedemy, kiedy występują obrzęki i nierówności skóry zalecane jest stosowanie odzieży tkanej płasko. Szyta na miarę z grubej tkaniny zapobiega występowaniu przewężeń np. w okolicy kostki czy pod kolanem. Pod wpływem ruchu następuje wzrost przepływu płynów śródtkankowych oraz mobilizacja zwłókniałej tkanki podskórnej. Jeżeli jest możliwość zredukowania obrzęku to zanim uszyjemy produkt płaskodziany należy poddać się kompleksowej terapii przeciwobrzękowej składającej się z manualnego i pneumatycznego drenażu limfatycznego, bandażowania, terapii ruchem oraz pielęgnacji skóry.
Skóra przy występującym obrzęku tłuszczowym jest mało elastyczna. Podczas ruchu nie stanowi dostatecznego oporu zewnętrznego dla pracujących mięśni. To właśnie produkt kompresyjny przejmuje te właściwości. Pod jego wpływem odtworzyny zostaje ruch skóry i tkanki podskórnej względem powięzi. Dlatego też ważna jest współistnienie sportu i kompresji medycznej.
Porady praktyczne dotyczące kompresji.
Kompresja powinna objąć całą powierzchnię ciała zajętego obrzękiem tłuszczowym. Na przykład w przypadku występowania lipoedemii na bryczesach należy wybrać rajstopy a nie pończochy.
Jeżeli obrzęk na to pozwala (pierwsza faza choroby) dobrze jest wypróbować zarówno produkt okrągłodziany jak i płaskodziany. Często decyzja jaki produkt wybieramy zależy od tego co ubieramy. Jeżeli ważna jest estetyka można wybrać produkt okrągłodziany, który jest zdecydowanie bardziej delikatny jeżeli nosimy na co dzień czy pod spodnie produkt płaskodziany będzie jak najbardziej odpowiedni. W przypadku aktywności sportowej należy wybrać legginsy kompresyjne.
Problemy dotyczące kompresji.
Często pierwszy kontakt z odzieżą uciskową to zaskoczenie. Problem z zakładaniem spowodowany często brakiem elastyczności. Nie należy się zniechęcać ponieważ z każdym dniem nabywa się większej wprawy i staje się to łatwiejsze, chyba że przeszkadza nadwaga czy choroby współistniejące, tj. choroby kręgosłupa, reumatoidalne zapalenie stawów. Z pomocą przychodzą tu producenci odzieży kompresyjnej, którzy mają w swojej ofercie specjalne stelaże bądź chusty do ułatwiania zakładania.
Zdarza się, że kobiety źle się czują w kompresji. Psychicznie odrzucają ten stan całodziennego uciśnięcia. Do kompresji trzeba się przyzwyczaić. Jeżeli to pierwszy raz warto nie rezygnować od razu ale zacząć nosić stopniowo od kilku godzin wydłużając do całego dnia. Lepiej jest zakładać kilka godzin z rana regularnie niż w ogóle. Alternatywą może być także obniżenie stopnia kompresji. W odzieży płaskodzianej istnieje możliwość uszycia części majtkowej z pierwszym stopniem kompresji a nogawek z drugim. Lepiej nosić niższy stopień kompresji niż nie nosić go wcale.
Nie toleruję kompresji…
Według badań przeprowadzonych przez Lipoedema UK big survey, 55% kobiet w Wielkiej Brytanii nosi codziennie lub prawie codziennie odzież kompresyjną. Oznacza to jednak, że prawie 50% pacjentek nie używa jej w ogóle…
Czy twój produkt kompresyjny jest dobrze dobrany? Czy prawidłowo go zakładasz?
Spróbuj obniżyć stopień ucisku bądź zdecyduj się na produkt o innej strukturze lub fasonie tkania.
Nie każda kobieta musi zaakceptować kompresję i dobrze ją tolerować. Zależy to od osoby, od jej nastawienia, od jej wrażliwości. Warto jednak spróbować a w przypadku niepowodzenia znaleźć inny sposób na walkę z obrzękiem tj, manualny drenaż limfatyczny czy ćwiczenia stymulujące przepływ płynów i ruch tkanki podskórnej względem powięzi.
Wskazówki dotyczące pomiarów.
O ile zrobienie pomiaru do doboru produktu okrągłodzianego jest w miarę proste i może być wykonane przez osobę dotkniętą obrzękiem lub kogoś z rodziny to jego dobór należy zlecić osobie do tego przeszkolonej. Produkty występują w wersji standardowej oraz mogą być szyte na miarę.
Pomiar na produkt płaskodziany może być wykonany tylko i wyłącznie przez profesjonalistę przeszkolonego przez producenta. Do dopasowania produktu, w celu lepszego rozkładu ucisku wykorzystywane są specjalne nakładki i podkładki. Produkty na kończyny dolne szyte są wyłącznie na miarę.
Dorota Stettler
Bibliografia:
Lymphology, M. Foldi and E. Foldi, Eds., vol. 420, Elsevier, Munich, Germany, 2006.
- Szolnoky G., Varga E., Varga M., Tuczai M., Dósa-Rácz E., Kemény L. Lymphedema treatment decreases pain intensit in lipedema Lymphology 2011
- Wounds UK. Best Practice Guidelines: The Management of Lipoedema.London: Wounds UK,2017.
- Saurewald A., Foldi E., Niederholz J. 2001 Obrzęk limfatyczny. Przebieg i leczenie, wyd. Jobst GmbH
- Szewczyk M.T., Cwajda-Białasik J. 2009 Kompresjoterapia w leczeniu obrzęku limfatycznego kończyn dolnych. W: Jawień A., Szewczyk M.T. (red.). Kompresjoterapia. Termedia, Poznań
- Lipoedema UK big survey 2013 Presentation at the British
- Lymphology Society Conference, October.
- Ograczyk A., Kaszuba A., Miękoś-Zydek B. i wsp. 2004 Współczesne metody leczenia obrzęków chłonnych. Dermatologia Estetyczna
- medi.de/en.
