Rola diety ketogenicznej oraz niskowęglowodanowej w lipoedemie

Do niedawna, walka z istniejącym obrzękiem lipidowym była określana jako niemożliwa, z dietetycznego punktu widzenia.

Dzisiejszy wpis powstał na bazie opracowania „Ketogenic diet as a potential intervention for lipedema”, które uważam za przełomowe oraz dzięki uprzejmości i pomocy absolutnych guru świata lipoedemy – doktor Leslyn Keith oraz Catherine Seo. W opracowaniu naukowym Leslyn Keith i wspólników, opublikowanym w listopadzie 2020 roku, postawiono hipotezy badawcze oraz rozpoczęto badania nad skutecznością diety ketogenicznej w terapii obrzęku lipidowego.

Najważniejszymi założeniami tej publikacji, są:

• Lipoedema jest oporna na klasyczne diety odchudzające ale może reagować na ketozę,
• Diety ketogenne modulują ból w obrzęku lipidowym niezależnie od utraty wagi pacjentki,
• Ketoza wpływa pozytywnie na integralność naczyń chłonnych oraz transport limfy,
• Uwalnianie BHB zmniejsza stany zapalne.

Dieta ketogeniczna jest stosowana od lat 20. XX wieku, jako skuteczna terapia padaczki lekoopornej. Dieta ta ogranicza spożycie węglowodanów przyswajalnych, do mniej niż 20 gram lub 5% makroskładników diety. Ograniczenie węglowodanów skutkuje brakiem glukozy jako paliwa, co powoduje spalanie tłuszczu w celu wytworzenia stanu ketozy. Uważa się, że ten stan występuje, gdy poziom beta-hydroksymaślanu (BHB) we krwi przekracza 0,5 mmol/l.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat nastąpił wzrost prowadzonych badań nad potencjalnie terapeutycznymi właściwościami diety ketogenicznej w szeregu zaburzeń metabolicznych, między innymi w otyłości, cukrzycy typu 2, chorobie Alzheimera, stwardnieniu rozsianym i niektórych nowotworach.W jednym z ostatnich badań wykazano, że dieta ketogeniczna może być bezpieczna w perspektywie długoterminowej.

Wiele badań wskazuje na skuteczność diety ketogenicznej. Różnego rodzaju protokoły diety ketogenicznej były zależne od choroby pacjenta, ale w większości sprowadzały się do terapeutycznych efektów dzięki procesom metabolicznym poprzez glukoneogenezę oraz ketogenezę. Obserwuje się również pozytywny wpływ diety ketogenicznej na leptynę – hormon sytości, dieta ketogeniczna poprawia wrażliwośc mózgu na leptynę i zmniejsza leptynooporność, co może być bardzo pomocne dla pacjentów z otyłością i lipoedemą.

Biorąc pod uwagę dowody na to, że dieta ketogeniczna może łagodzić objawy u pacjentek z lipoedemą, w 2016 roku autorzy publikacji „Ketogenic diet as a potential intervention for lipedema,” rozpoczęli współpracę z pacjentkami chętnymi do zastosowania  diety ketogenicznej. Zmodyfikowano dietę ketogeniczną tak, aby była bardziej dostosowana do pacjentek z lipoedemą. Wyeliminowano między innymi:

• sztuczne słodziki,
• utwardzone oleje roślinne,
• mąki orzechowe.

Efekty Diety Ketogenicznej w Lipoedemie

Dietę dostosowano do nietolerancji pokarmowych oraz indywidualnych preferencji pacjentek. Po monitorowaniu efektów pacjentek przez 4 lata, w artykule postawiono hipotezy:

• dieta ketogeniczna zmodyfikowana do potrzeb pacjentek z lipoedemą może zmniejszyć objawy choroby,
• istnieją mocne dowody na to że dieta ketogeniczna wpłynie pozytywnie na trzy powszechne objawy obrzęku lipidowego:
  • zmniejszenie masy ciała i nadmiernie odkładającej się tkanki tłuszczowej,
  • zmniejszenie bólu,
  • poprawę jakości życia.

Przedstawiono dowody na to, że dieta ketogeniczna w lipoedemie jest skuteczna w czterech, mniej rozpoznawalnych, objawach:

• stan zapalny,
• zapobieganie zwłóknieniom,
• zmiany w metabolizmie i funkcjach hormonalnych,
• zmniejszenie zawartości wody w tkankach i obrzęków.

Wszystkie powyżej wspomniane efekty zaobserwowano u pacjentek stosujących dietę ketogeniczną odpowiednio dostosowaną do obrzęku lipidowego.

Utrata tkanki tłuszczowej w diecie ketogenicznej

Jak wiadomo, diety ketogeniczne znane są z szybkich rezultatów utraty tkanki tłuszczowej. Autorzy zakładają kilka możliwych wyjaśnień, dlaczego dieta ketogeniczna wykazuje właściwości pomocne w utracie opornej tkanki tłuszczowej w lipoedemie, podczas gdy tradycyjne diety redukcyjne są nieskuteczne. Diety ketogeniczne wydają się być skuteczne w odchudzaniu ze względu na obniżenie poziomu insuliny oraz zwiększenie uczucia sytości. Poprzez zmianę metaboliczną energii komórkowej z „glukocentrycznej” na „adipocentryczną” (czyli czerpiącą energię z tłuszczów oraz ketonów) tworzy się idealnie zrównoważone środowisko lipotyczne, bez ryzyka sarkopenii, jak w przypadku diet niskokalorycznych.

Lipoedema i insulinooporność

Adipocyty (rodzaj komórek tłuszczowych) obecne w tkankach tłuszczowych u osób z lipodemią,  mogą wymagać znacznego obniżenia poziomu insuliny do wystąpienia lipolizy. Zakłada się, że adipocyty mogą mieć upośledzoną wrażliwość na glukagon lub/i insulinę, pomimo obecności ogólnoustrojowej wrażliwości na insulinę. Ta hipoteza wydaje się być szczególnie ważna dla pacjentek z lipoedemą, ponieważ insulinooporność bardzo często współtowarzyszy lipoedemię.

Rozmiar adipocytów, poziom insuliny oraz leptyny w osoczu zmniejszają się wraz z trwaniem diety ketogenicznej. Wyższe poziomy insuliny sprzyjają lipogenezie oraz przyrostowi adipocytów, dieta uboga w węglowodany skutkuje niższym oraz stabilniejszym poziomem insuliny i glukozy we krwi. Efekty te są istotnymi czynnikami do rozważenia w leczeniu żywieniowym lipoedemy.

Przypuszcza się, że zmiany metaboliczne wywołane przez ketozę, mogą:

• zmniejszyć ogólną otyłość u pacjentek z lipoedemą,
• poprzez lipolizę spalać tkanki tłuszczowe „oporne”,
• obniżyć poziom insuliny na tyle aby umożliwić lipolizę adipocytów,
• generować uczucie sytości,
• zapobiegać dalszemu rozwojowi choroby, co wcześniej uważano za niemożliwe.

Oporność na glukagon może skutkować hipoglikemią oraz hipertriglicerydemią. Jedno z przeprowadzonych badań wykazało, że kobiety z lipoedemą mają zazwyczaj podwyższony poziom cholesterolu oraz triglicerydów we krwi, w porównaniu z grupą kontrolną. Twierdzenie to jest natomiast sprzeczne z bardziej aktualnymi badaniami. Upośledzona wrażliwość na glukagon może skutkować nadmiernym odkładaniem się adipocytów, obniżeniem temperatury tkanek oraz słabej sytości – wszystkie te objawy są stwierdzone u pacjentek z lipoedemą. Ponieważ stwierdzono, że ketoza żywieniowa poprawia parametry glukagonu oraz insuliny, może okazać się skuteczna w walce z opornością na glukagon.

Zmniejszenie obrzęku w lipoedemii

Z powodu dysfunkcji układu limfatycznego, u pacjentek z lipoedemą występują obrzęki. Badacze uważają, że zastosowanie diety ketogenicznej, odpowiednio skomponowanej, może zmniejszać zawartość wody w tkankach. Interwencja ta okazała się skuteczna w badaniu pilotażowym na grupie 12 dorosłych osób z otyłością i obrzękiem limfatycznym. Uczestnicy, którzy zastosowali dietę ketogeniczną, osiągnęli lepsze efekty zmniejszenia obwodów kończyn, jednak nadal brak oficjalnie zakończonych badań nad dietą ketogeniczną w obrzęku lipidowym.

“This study investigated whether a lifestyle modification program that encouraged a ketogenic diet (KD) for participants with lymphedema and obesity would reduce weight and limb volume and improve quality of life. A total of 12 participants with lymphedema and obesity (mean body mass index = 38.38; SD = 7.02) were enrolled in a lifestyle modification group. The timespan from baseline data collection to 30-day follow-up was 18 weeks. Retention rate was 83.3%. Data were analyzed with repeated-measures ANOVA and Pearson correlation. Participants demonstrated statistically significant improvement in most outcome measures. Mean weight loss was 5.18 kg—F(4, 36) = 11.17; P < .001—or 4.8% of mean baseline weight. The average limb volume reduction was 698.9 ml—F(4, 36) = 9.4; P < .001—and was positively correlated with weight loss (r = 0.8; P = .005). There appeared to be a tendency for participants who used a KD (n = 6) to demonstrate superior results in most outcome measures compared with those who did not use the diet (n = 4), although the sample size of the 2 groups was too small to report definitive results. This lifestyle modification program provided insight into the possible value of a KD for obesity and lymphedema management.”

Tłumaczenie cytowanego fragmentu:

“Zbadano, czy program modyfikacji stylu życia, który zachęcał do stosowania diety ketogenicznej (KD) u uczestników z obrzękiem limfatycznym i otyłością, zmniejszyłby wagę i objętość kończyn oraz poprawiłby jakość życia. W sumie 12 uczestników z obrzękiem limfatycznym i otyłością (średni wskaźnik masy ciała = 38,38; SD = 7,02) włączono do grupy modyfikującej styl życia. Okres od zebrania danych wyjściowych do 30-dniowej obserwacji wynosił 18 tygodni. Wskaźnik retencji wyniósł 83,3%. Dane analizowano za pomocą powtarzanych pomiarów ANOVA i korelacji Pearsona. Uczestnicy wykazali statystycznie istotną poprawę większości miar wyników. Średnia utrata masy ciała wyniosła 5,18 kg – F (4, 36) = 11,17; P <0,001 – lub 4,8% średniej masy wyjściowej. Średnie zmniejszenie objętości kończyny wyniosło 698,9 ml – F (4, 36) = 9,4; P <0,001 – i był dodatnio skorelowany z utratą masy ciała (r = 0,8; P = 0,005). Okazało się, że uczestnicy, którzy stosowali KD (n = 6), wykazywali lepsze wyniki w większości miar wyników w porównaniu z osobami, które nie stosowały diety (n = 4), chociaż wielkość próby w obu grupach była zbyt małe, aby przekazać ostateczne wyniki. Ten program modyfikacji stylu życia dostarczył wglądu w możliwą wartość KD w leczeniu otyłości i obrzęku limfatycznego.”

(tłumaczenie własne)

Zmniejszenie stanu zapalnego

Autorzy opracowania Ketogenic diet as a potential intervention for lipedema, sugerują że dieta ketogeniczna zmniejsza stany zapalne w tym stany zapalne związane z lipoedemą.

Wpływ diety ketogenicznej na tkankę tłuszczową